نقش مؤلفه های منظر حسی در کیفیت محورهای مجهز محلی ( مطالعه موردی: محور علیقلی آقا در اصفهان)

شهر و فضاهای شهری افزون ‌بر جلوه‌های بصری حاوی ویژگی‌های محسوس دیگری هستند که می‌‌‌‌‌‌‌‌توانند با تحریک حواس مخاطب، منشأ برانگیختگی احساسات و شکل‌گیری خاطرات گردند. در‌گذشته کیفیت‌های ناشی‌ از محرک‌های ‌حسی مانند بوی نان تازه، ادویه و عطر، صدای سم اسب و چرخ گاری، صدای چکش مسگرها در محلات و بازارهای تاریخی به کالبد فضاهای شهری روح می‌بخشیدند. درحالی که منظر‌حسی در کالبد بی‌جان شهرهای امروزی متأثر ‌از بوی دود و صدای بوق خودروها و مدرنیته شهری رنگ باخته‌ است. از‌ طرفی به‌ دلیل تسلط و تفوق حس بینایی در فرایند ادراک، دریافت‌های ناشی‌از دیگر محرک‌های حسی همچون صداها، بوها، مزه‌ها و نمودهای حس ‌زمان با ‌وجود نقش با‌‌ اهمیت خود در کیفیت‌‌ بخشی به فضای شهری و ایجاد فضای یاد و خاطره، کمتر مورد ‌توجه برنامه‌ریزان و طراحان قرار می‌گیرند؛ در‌ حالی که یکی‌‌ از راه‌های ارتقای کیفیت فضاهای شهری، افزایش غنای حسی محیط به‌ منظور به ‌کارگیری تمامی حواس با‌ هدف ایجاد جذابیت، افزایش شمولیت و امکان فعالیت برای همه اقشار اجتماعی، سنی، جنسی و افراد کم‌توان از ‌‌نظر ادراک و حواس مانند افراد نابینا، ناشنوا و معلول می‌باشد. این مقاله ضمن تبیین رویکرد منظر‌حسی، تأثیر مؤلفه‌های آن ‌را بر کیفیت محورهای مجهز محلی مورد‌ بررسی قرار می‌دهد. این تحقیق از ‌نوع مطالعه موردی است که با راهبرد همبستگی انجام شده است. محور علیقلی‌آقا از‌ جمله محورهای تاریخی و مراکز محله‌ای فعال در شهر اصفهان می‌باشد که از دیرباز به‌ دلیل دارا‌ بودن عناصری چون مادی، بازارچه، مسجد و حمام، محوری پویا و سرزنده، دارای کیفیت‌های فضایی و نسبتاً پاسخگو به نیازها و حواس مختلف ساکنان بوده؛ هرچند امروزه این کیفیت‌ها رو ‌به افول هستند. در‌این مقاله پس‌از تبیین عناصر و کیفیت‌های منظر‌حسی، معیارهای ارزیابی کیفیت محورهای محلی با رویکرد منظر‌حسی در چهار‌ سطح استخراج شد. سپس بر‌اساس معیارهای سطح چهارم‌ (شاخص‌ها)، پرسشنامه طبق طیف هفت‌گزینه‌ای لیکرت تنظیم گردید و با‌‌ استفاده ‌از تکنیک‌های مشاهده میدانی، نقشه‌برداری رفتاری، مطالعات حس‌گردی، صدا‌گردی، مصاحبه و عکسبرداری و تحلیل رگرسیونی چند‌ متغیره سلسله‌‌ مراتبی کیفیت مؤلفه‌ها در محور علیقلی‌آقا مورد برداشت، ‌ارزیابی و تحلیل قرار گرفت. یافته‌های تحقیق وجود رابطه معناداری را بین مؤلفه‌های منظر‌حسی و معیارهای کیفیت محور ‌محلی نشان می‌دهد. از ‌نظر میزان تأثیرگذاری مؤلفه‌های منظر‌حسی بر کیفیت‌های محور، اهمیت شاخص حس ‌زمان بیش ‌از دیگر شاخص‌ها می‌باشد و پس‌از آن به‌ترتیب مناظر بساوایی، بویایی، چشایی، صوتی و منظر ‌‌بصری قرار دارند.